Hoogheemraadschap gaat slim om met energie en… met mensenmest

Voortaan wordt het slib in Alkmaar gedroogd, op het terrein van de huisvuilcentrale. Dat is handig, omdat daarvoor de restwarmte van de centrale gebruikt kan worden. “Dat is een duurzame energiebron, waarmee ons gasverbruik met 97 procent afneemt”, vertelt Klaas Jan de Hart, programmamanager HHNK 100% Energieneutraal. 
In Beverwijk wordt het slib straks alleen nog opgeslagen. Dat gebeurt in twee enorme silo’s die sinds de zomer van 2024 op het terrein staan. Misschien heb je ze wel gezien, de plaatsing was spectaculair en haalde het landelijke nieuws.

Grootste energieverbruiker

Om energieneutraal te worden, is echter meer nodig. Het HHNK is na Tata Steel en Schiphol een van de grootste energieverbruikers van de regio. Dat komt vooral doordat het veel energie kost om rioolwater te transporteren en te zuiveren. Het hoogheemraadschap heeft daarom op bijna al hun terreinen zonnepanelen geplaatst, ook bovenop de rioolwaterzuivering in Beverwijk. Ook windenergie is belangrijk om de zuivering van rioolwater te verduurzamen. Maar het grootste aandeel duurzame energie wil het HHNK gaan halen uit groen gas. Dat kan de organisatie namelijk zelf produceren uit rioolslib. Of zoals Klaas Jan het zegt: “Wij vergisten mensenmest.”

Het nut van mensenmest

Mensenmest… dat klinkt misschien gek, maar is eigenlijk heel logisch. In plaats van rioolslib te verwerken als een afvalproduct, kun je het zien als een nuttige grondstof. Klaas Jan legt uit hoe het werkt: “Als je rioolslib vergist, ontstaat er methaangas, wat biogas wordt genoemd. Dat biogas kun je omzetten naar groengas. En dat kunnen we bijmengen bij het aardgas, zodat het Nederlandse gas groener wordt en we minder aardgas nodig hebben.”
Om dat voor elkaar te krijgen, bouwt het hoogheemraadschap in Beverwijk een nieuwe grotere groengasinstallatie. De nieuwe installatie krijgt tevens een CO₂-afvanginstallatie. Ook in Zaandam komt zo'n installatie.

Grondstoffen winnen uit het riool

Er zijn nog veel meer nuttige stoffen uit het riool te halen, vertelt Klaas Jan. “In Beverwijk halen we fosfaten uit het afvalwater, die gebruikt kunnen worden om groene meststof voor de landbouw van te maken.”
Hoe meer fosfaten uit afvalwater worden gehaald, hoe minder mijnbouw nodig is. Het zijn voor het HHNK belangrijke stappen om niet alleen energieneutraal, maar ook circulair te gaan werken. “We waren een afvalverwerker, maar worden steeds meer een energie- en grondstoffenfabriek.”

Hogere eisen

Pratend over afvalwater, komen er ook wel zorgen boven. Want het riool wordt steeds zwaarder belast. De rioolzuivering moet daardoor ook steeds harder werken. Ondertussen wordt er óók steeds meer duidelijk over de schade die sommige stoffen veroorzaken, waardoor de landelijke overheid en de Europese Unie hogere eisen stellen aan de kwaliteit van het water. De waterschappen moeten zich daardoor meer inspannen om het water te zuiveren. Klaas Jan en zijn collega’s moeten er dus voor zorgen dat de energieneutrale doelen worden gehaald, terwijl er in de praktijk steeds meer energie nodig is.

Energiezuinige gebouwen en processen

Energie besparen is voor het HHNK dan ook essentieel. De werven zijn een aantal jaar geleden al gerenoveerd, en het hoofdkantoor in Heerhugowaard heeft zelfs een A++-energielabel. “Nu ligt er een plan klaar om de bedrijfsgebouwen in Beverwijk en Zaandam te verduurzamen”, zegt Klaas Jan. 
Ook het proces om rioolwater te beluchten kan energiezuiniger worden, plannen zijn in de maak.

Slim omgaan met energie

Net als andere bedrijven wil het HHNK ook slimmer met energie omgaan. Bijvoorbeeld door de gemalen het hardst te laten werken als er volop duurzame energie beschikbaar is. “Er zijn maar zo’n tien dagen per jaar waarop de gemalen 24 uur per dag op honderd procent moeten draaien. Op andere dagen is er dus speling. Normaal begint het gemaal te draaien als de waterstand op een bepaalde hoogte is, maar het kan ook al iets eerder starten, als dat gunstig is voor het energieverbruik. Dat is voor de medewerkers nog wel een uitdaging, want naast watermanagement ben je dan ook bezig met energiemanagement.”
Het is allemaal onderdeel van dat belangrijke doel: “In de komende vijf tot acht jaar willen we echt energieneutraal zijn.”